ALCOHOLVRIJE WIJN

Algemeen.

De consumptie van alcohol en met name de negatieve invloed daarvan op het menselijk lichaam staat sedert eind 2019 breed in de belangstelling. Goede voornemens voor het nieuwe jaar vertalen zich vaak in het matigen van alcoholgebruik, meer bewegen, gezonder eten…etc.  Binnen de gedachte van alcoholmatiging wordt bijvoorbeeld aangehaakt bij het meedoen aan “Dry January of Sobre October “.

Volgens het Nederlands Instituut voor alcoholbeleid (STAP) is de alcoholconsumptie in pure liters alcohol in 10 jaar tijd met 10% afgenomen. De vraag naar alcoholvrije dranken in het algemeen steeg in 2018 met 32% en dat terwijl er niet meer bier werd gedronken.

In deze website wordt op verschillende onderdelen nader ingegaan op de invloed van alcohol op het menselijk lichaam. Niet dat ikzelf een vinger wil wijzen, maar wel dat ik zowel in mijn werkzame leven als in mijn directe leefomgeving de gevolgen heb gezien van overmatig alcoholgebruik. En zeker niet alleen voor de gebruiker zelf, maar ook voor zijn/haar directe leefomgeving. En veelal stellen mensen met een dagelijks alcoholgebruik van bijvoorbeeld 3-4-5 of meerdere glazen dat zijzelf en/of hun leefomgeving geen last hebben van hun reguliere alcoholgebruik. Maar toch; met de kennis van nu zou het zinvol kunnen zijn open te staan voor de actuele zienswijze op alcoholgebruik en de potentiële risico’s.

Schijf van 5 t.a.v. alcohol.

Tot en met 2018 werd in “de schijf van 5” voor mannen het drinken van 2 glazen alcohol per dag als een veilige gezonde marge vermeld; voor vrouwen 1 glas per dag. Eén jaar later worden de veilig geachte aantal glazen alcohol per dag vastgesteld op 1 glas per dag voor mannen en 0 glazen voor vrouwen. Bij het consumeren van 1 glas alcohol per dag hebben vrouwen volgens de laatste bevindingen 10% meer kans op borstkanker.

Gewijzigd beeld en inzicht over alcohol(gebruik).

Zowel in publicaties van kranten en tijdschriften als in diverse tv-talkshows worden de risico’s van alcohol op het menselijk lichaam de laatste tijd geregeld breed uitgemeten. Op 06-01-2020 werd in de talkshow van Eva Jinek door de gezaghebbende Nederlands neuropsycholoog Erik Scherder in woord en beeld dit item uitgebreid besproken. Door hem wordt gepleit voor meer bewustwording in het alcoholgebruik.

Dat alles heeft ertoe geleid dat ook “de markt” heeft ingespeeld op deze bewustwording. Sedert enkele jaren is de verkoop van alcoholvrij bier in de lift gekomen. Eenzelfde ontwikkeling doet zich thans voor ten aanzien van het aanbod van alcoholvrije wijnen. Er klinken echter nog weinig lofliederen over de kwaliteit van deze zo genoemde alcoholvrije wijn.

Is alcoholvrije wijn eigenlijk wel wijn?

Laat ik beginnen met te stellen dat alcoholvrije wijn eigenlijk niet de naam “wijn” verdient. Wijn is immers geperst druivensap (= most) dat na het toedienen van gist wordt omgezet in alcohol met een alcoholpercentage van minimaal 8,5% vol. alcohol.. De gistcellen consumeren de in de most aanwezige suikers en zetten deze om in alcohol. Het suikergehalte in de most bepaalt uiteindelijk het alcoholpercentage van de wijn. Bij het vergistingsproces komen geur- en smaakstoffen vrij die van invloed zijn op de uiteindelijke smaakbeleving van alcoholhoudende wijn.

Verder is de benaming alcoholvrije wijn ook in een ander opzicht veelal niet correct. Alcoholvrije “wijn” mag volgens de Europese wetgeving maximaal 0,5 % alcohol bevatten. De meeste zo genoemde alcoholvrije “wijnen” bevatten tussen 0,2 en 0,5 % alcohol. Slechts de zo geheten Halal “wijnen” bevatten 0% alcohol. Van belang is het dus te letten op de alcoholaanduidingen ( van 0.0 tot 0,5% alcohol) op het etiket van de fles indien er een volledig alcoholvrije “wijn” is gewenst (bijv. zwangerschap; medicijngebruik; ziekte of anderszins).

Alcoholvrije ‘wijn’ is dus een product op basis van wijn waaraan naderhand de alcohol is onttrokken.

Twee speciale technieken om de alcohol aan de wijn te onttrekken.

1. Vacuüm distillatie. Hierbij wordt de wijn vacuüm getrokken op kamertemperatuur. Door de lage druk verdampt de alcohol maar blijven suiker, zuren en mineralen behouden. Nadeel hierbij is dat sommige andere vluchtige elementen, zoals geuren, ook verdampen.
2. Omgekeerde osmose. Een andere techniek is omgekeerde osmose. Kort gezegd houdt dit in dat alle ingrediënten in wijn (water, alcohol en smaakstoffen) door een super dun filter worden gehaald waarbij de alcohol achterblijft. Het nadeel is dat ook hier meerdere vluchtige elementen worden weg gefilterd die je eigenlijk in de “wijn” wilt behouden. Evenals bij elke ingreep of filtering verlies je daarbij smaak, maar ook structuur. Je verliest dus zoveel karakter en smaak dat er van echte wijn geen sprake meer is.

Meningsvorming over alcoholvrije wijnen.

Een bekende Nederlandse wijnschrijver beschreef alcoholvrije “wijn” als “seks met een opblaaspop“.

Toch spreken bijna alle verkoopkanalen en sites over “alcoholvrije wijn”. Klinkt commercieel natuurlijk veel aantrekkelijker en ook de consument heeft het idee dat hij in elk geval toch een “wijntje” drinkt.

Vervolgens komt de vraag aan de orde of je echt wijn drinkt / proeft? Zoals gesteld is een dergelijk “drankje” weinig of niet te vergelijken met geperst druivensap dat door vergisting zijn authentieke smaak van wijn heeft verkregen. Als je een fles alcoholvrije “wijn” opent moet je er eigenlijk niet aan ruiken. Het heeft niet die lustopwekkende geur die je gewend bent van alcoholhoudende wijn. De reuk is vaak vlak en geeft geen enkele referentie aan de smaak die je vervolgens proeft. Je kunt dit product namelijk in het geheel niet vergelijken met alcoholhoudende wijn; gewoonweg omdat het dit niet (meer) is.

Voor het gemak zal ik in het vervolg van deze beschrijving toch maar de benaming “alcoholvrije wijn” hanteren, terwijl dat eigenlijk niet is gerechtvaardigd. Alcoholarme “wijn” zou een  betere benaming zijn.

Producenten van alcoholvrije “wijnen”.

Veelal zijn het niet de wijnboeren / wijnhuizen die deze alcoholvrije “wijn” produceren, maar bedrijven die reguliere alcoholhoudende wijnen inkopen en deze bewerken tot alcohol vrije “wijnen”. Dit zullen zeker niet de meest kwalitatieve wijnen zijn. En de weinige echte wijnhuizen die naast hun reguliere wijnaanbod ook alcoholvrije “wijnen” produceren, is er alles aan gelegen de hoogst mogelijke kwaliteit hierin te leveren. Een dergelijke producent wenst zeker geen anti-reclame naar hun reguliere wijnen.

Is het vertrekpunt voor een alcoholvrije “wijn” doorgaans een kwalitatieve alcoholhoudende wijn?

Een fles kwalitatieve wijn met een daarbij behorende marktwaarde zal zeker niet worden “uitgekleed”  en van zijn smaakkwaliteiten en alcohol worden ontdaan om gedeclasseerd zijn weg naar de consument als alcoholvrije “wijn” te vervolgen.

Als echter een matige wijn wordt gebruikt waaraan de alcohol wordt onttrokken, levert dit een nog matiger alcoholvrije “wijn”. Bovendien is alcohol een belangrijke smaakdrager. Door het onttrekken van alcohol wordt ook een medebepalend smaakelement onttrokken aan de alcoholvrije “wijn”. Zonder de alcohol moet de basiswijn wel vol van smaak zijn met goede zuren en structuur.

Kern van het kwaliteitsverlies bij de-alcoholisatie.

Een ander belangrijk, niet uit het oog te verliezen punt is, dat als gevolg van het verwijderen van de alcohol ongeveer 15% (= alcohol en beetje water) van het volume van de oorspronkelijke alcoholhoudende wijn is verdwenen. De hoeveelheid zuren van de oorspronkelijke hoeveelheid wijn zijn echter wel nog volledig aanwezig in het met 15% verminderd volume van de alcoholvrije “wijn”. De resterende alcoholvrije “wijn” zal dus evenredig zuurder zijn dan de oorspronkelijke alcoholhoudende wijn. Een witte wijn met hoge zuren en geen alcohol zal dus uiteindelijk extra zuur smaken. Dit verplicht de producent dus een basiswijn c.q. druiven te gebruiken met een laag zuurgehalte. Zo niet moet het hoge zuurgehalte van de “wijn” met toevoeging van zoet(stof) of anderszins worden versluierd.

Een bijkomend effect van bovenvermelde volumevermindering van ongeveer 15% is dat de kleur na het onttrekken van de alcohol bij witte wijn dus ook overeenkomstig donkerder wordt, hetgeen bij witte wijn niet altijd is gewenst. Donkere witte wijn oogt minder fris en fruitig.Bij het alcoholvrij maken van rode wijn spelen nog andere factoren een rol. Als basiswijn voor alcoholvrije “wijn” is een fruitige wijn met een laag tanninegehalte wenselijk. Indien een tanninerijke zware rode wijn van zijn alcohol wordt ontdaan, resteert een bitter en hard eindproduct. Zie bovenvermelde volumevermindering door het onttrekken van ongeveer 15% alcohol. De oorspronkelijk aanwezige tannines “verdikken” zich door de volumevermindering van 15% door het onttrekken van de alcohol en een beetje water.

Wat een te drinken “wijn” niet heeft, kan ook niet in het glas en uiteindelijk in de mond worden gebracht en geproefd!!!!!!!!!!!!!!!

Veelal zal aan een dergelijke “wijn” moeten worden “gesleuteld”. De “toverdoos” kan hierbij vaak wonderen verrichten; bijvoorbeeld door het toevoegen van aroma’s.

En welk kwaliteitsoordeel hebben de kenners / wijndeskundigen van alcoholvrije “wijn”?

Ondanks dat de kwaliteit van alcoholvrije “wijnen” de laatste jaren is verbeterd, blijkt in de vele proeverijen van alcoholvrije “wijnen”  dat het vaak nog droevig is gesteld met de kwaliteit.

Afgegeven beoordelingen door diverse wijndeskundigen bij een proeverij van mousserende alcoholvrije “wijnen”.

• Het doet me denken aan de parfum van mijn oma.
• Ik neem een slokje en ik weet niet hoe snel ik het in die bak moet krijgen; het is pijnigend in de mond.
• Vroeger had je roze kauwgumpjes, Bazooka Joe en die smaak herken ik terug in de wijn. Artificiële snoepjesachtige fruitsmaak.
• In slechts één van de geproefde wijnen werd gesteld dat er geen artificiële kunstmatige geurtjes en smaakjes te bekennen zijn. Het ruikt wel weer meer naar wijn.
• Voor mij ( de keurmeester) gaat het naar limonade. Er zit duidelijk een zoetje in.
• De wijn Pa….ot komt als beste uit de proeverij omdat deze de meeste associaties oproept met wijn. Dus degene die echt geen wijn wil drinken, maar toch gezellig wil meedoen, die valt zeker geen buil aan deze wijn.
• Het moet op wijn lijken en dat heb ik (keurmeester) met slecht beoordeelde wijn echt niet.

Conclusies van een wijntest van alcoholvrije wijnen.

• Alcoholvrije wijnen smaken over het algemeen behoorlijk zoetig.
• Geen suggestie van wijn, eerder van zoetig druivensap met kunstmatige aroma’s van winegums.
• Ook werd de smaak van karton, afwaswater, zure cranberry, vlierbloesemsiroop, overjarige appels, zweetvoeten, kaas, natte dweil, tandpasta, muffig, chemisch, vieze geur en smaak aangetroffen
• Het smaakt bijna nooit naar echte wijn.
• Je mist geur en smaak, finesse en complexiteit.

Alles bij elkaar opgeteld doet mij tot de overtuiging komen dat er in de smaakontwikkeling van alcoholvrije “wijnen” nog een weg te gaan is om tot een breed gedragen positieve beleving te komen.

En als je toch een alcoholvrije “wijn” wilt drinken is een mousserende witte “wijn” een betere keuze.

Tot slot; hoe een alcoholvrije “wijn” te serveren???

Omdat de wijn over het algemeen vrij zoet smaakt, is gekoeld serveren aan te bevelen. Dat geldt niet alleen voor de witte, rosé en mousserende varianten, maar zelfs ook voor de rode alcoholvrije “wijn”. Soms staat zelfs op de backlable vermeld:  “ijskoud serveren”.